1163 SAYILI SU ÜRÜNLERİ KOOPERATİF YASASI NEDEN
DEĞİŞTİRİLMELİ?
1979 da Marmara bölgesi Ulubat gölünde Kerevit avcılığı dahilinde yaşanmış bir olay sanırım bu gerekçenin bu gün ne kadar elzem olduğuna dair fikir verecektir.
Ortaklarının avladığı kerevitlerin satışından sorumlu
su ürünleri kooperatifi;
Bu gün de ticari faaliyetini daha da büyüyerek sürdüren KEREVİT A.Ş ye kilosu 5 liraya satmak üzere anlaşır.
O yıllarda yürürlüğe giren;
İhracatçı firmaları desteklemek bağlamında çıkarılan teşvik ve KDV iade yasası sayesinde KEREVİT A.Ş. nasibini fazlası ile alanlardan.
KEREVİT A.Ş.
Kooperatiften kilosu 5 liraya aldığı kereviti hiç bir işlem yapmadan sadece ambalajlayıp soğuk zincir taşıyıcılar ve/ya da alıcı yurt dışı firmanın sunduğu koşullarda kilosunu 25 - 30 lira'dan ihracat yapar.
Bu reel kazanç haricinde
Altın yumurta veren Devletten de %30 teşvik ve KDV iadesi alır...
Bu müthiş ballı ticaret İstanbul da bir gümrük müşavirinin ilgisini çekiyor.
Onun amacı 25 - 30 liraya Kereviti kooperatiften alıp Devletin ihracatçıya sunduğu kolaylıktan yaralanmak.
Kooperatif yetkilileri ile görüşmek için Ulubat a gider ve teklifini sunar. Ortaklar ve kooperatif yetkilileri bu teklifi duyunca ne yapmaları gerektiğini sorar. Müşavir olağanüstü genel kurul kararının yeterli olduğunu söyler ve en geç bir ay sonra görüşmek üzere İstanbul'a döner.
Aradan iki aydan daha fazla zaman geçer kooperatiften herhangi bir davet gelmemesi üzerine müşavir Ulubat'a
gider. kooperatif ve ortaklarının kendisini son derece ilgisiz karşılamalarına bir anlam veremez.
Kooperatif başkanı;
Ortakların arasında mutabakat oluşmadığı gerekçesi ile genel kurulu yapmaktan vazgeçtiklerini bu durumda KEREVİT A.Ş. ile teslimatın yapılmasına devam edeceklerini söyler.
Müşavir bu duruma ilgisiz kalınmasının ardında bir bit yeniği olduğunu düşünür ve araştırma yapar.
A) Kooperatif başkanın bu anlaşmadan kilo başına KEREVİT A.Ş. den avanta aldığını
B) Ortaklarının tehdit edildiğini
C) Bu operasyonun İstanbul’dan gelen çete/mafya aracılığı ile gerçekleştirildiğini öğrenir.
Bu yaşanmış öyküden yola çıkarsak
Bu gün mevcut yasanın boşluğundan yararlanmak sureti ile görev yapan kooperatiflerimizin maalesef mevcutlar içinde handiyse tamamını oluşturduğunu söylemek abartı olmaz.
Özellikle
80 ve sonrasında avcılık sektörünün AB ve dünya balıkçılığına entegrasyonu
bağlamında yenilenmesine bağlı uygulamalar.
Balıkçının;
Mensubu olduğu kooperatiflerin yasadaki boşlukları değerlendirmesi bağlamında bu gün avladığı balıktan geçimlik hakkını dahi elde edemediği zemini yaratmıştır.
Balıkçının;
Mensubu olduğu kooperatiflerin yasadaki boşlukları değerlendirmesi bağlamında bu gün avladığı balıktan geçimlik hakkını dahi elde edemediği zemini yaratmıştır.
Bu gün;
1979 da ki balıkçının mağduriyetine neden olan koşullar daha da vahimdir.
Kooperatifler;
Devletin iyi niyetle yaptığı yeni düzenlemeler ile ortaklarının alın teri emeğini maalesef madrabaz, komisyoncu kişiler aracılığı ile tüketiciye son muhatap şirket market vb. kuruluşlara peşkeş çeker konumdadır.
Hal böyle olunca..!
Balıkçının büyüğü de küçüğü de;
Avlaklara yürürlükteki yasak ve kaçak avcılığı engelleme bağlamındaki tüm uygulama, ceza vb. yaptırımları hiçe sayarak yağmacı duruşu ile saldırmakta.
Bu olumsuzluk;
Başka bir değişle yarının ne olacağı belirsiz ne götürsem kar mantığı ile Devletin balıkçıdan doğru jurnalleri alamıyor olmasının başka türlü izahı yoktur.
Özellikle 80 ve sonrasının istihsal verilerine bakıldığın da balıkçılarımızın ekonomiye milli gelir bağlamında yansımayan rakamların dudak uçuklatacak kadar bilinenden en az 8 kat fazla olduğunu da söylemek mümkün.
1979 da ki balıkçının mağduriyetine neden olan koşullar daha da vahimdir.
Kooperatifler;
Devletin iyi niyetle yaptığı yeni düzenlemeler ile ortaklarının alın teri emeğini maalesef madrabaz, komisyoncu kişiler aracılığı ile tüketiciye son muhatap şirket market vb. kuruluşlara peşkeş çeker konumdadır.
Hal böyle olunca..!
Balıkçının büyüğü de küçüğü de;
Avlaklara yürürlükteki yasak ve kaçak avcılığı engelleme bağlamındaki tüm uygulama, ceza vb. yaptırımları hiçe sayarak yağmacı duruşu ile saldırmakta.
Bu olumsuzluk;
Başka bir değişle yarının ne olacağı belirsiz ne götürsem kar mantığı ile Devletin balıkçıdan doğru jurnalleri alamıyor olmasının başka türlü izahı yoktur.
Özellikle 80 ve sonrasının istihsal verilerine bakıldığın da balıkçılarımızın ekonomiye milli gelir bağlamında yansımayan rakamların dudak uçuklatacak kadar bilinenden en az 8 kat fazla olduğunu da söylemek mümkün.
Balıkçılık;
Dünyanın en zahmetli ve zor olmasına rağmen insanı en çok mutlu eden meslektir. Balıkçı avladığı balığı kıyıya getirdikten sonra satışını kendine işkence olarak görür.
Bu nedenle Osmanlı ve öncesi Rumlar zamanından günümüze gelen Kabzımallık ve madrabazlık sistemine bağlı işleyen komisyonculuk;
balıkçının tüketici ile doğrudan buluşmasına engel olmuştur.
Keyfiyet, fiyat belirleme;
O zamanlar balığın bolluğu bağlamında dürüst balıkçının öncelikle hakkını gözeten kabzımalın tamamen vicdanına ve iki dudağı arasına bağlı olunca sistemin işleyişinden balıkçı dahil hiç kimse şikayetçi olmadı…
Özellikle 80’den sonra bu gün Beyaz pusula olarak bilinen uygulama Devletin de ben görmedim tavrı ile meşru olmasa da fiilen işlerlik kazanması
Kabzımalların da teşviki ile balıkçının gerçek jurnalleri vermesine engel oldu.
Dünyanın en zahmetli ve zor olmasına rağmen insanı en çok mutlu eden meslektir. Balıkçı avladığı balığı kıyıya getirdikten sonra satışını kendine işkence olarak görür.
Bu nedenle Osmanlı ve öncesi Rumlar zamanından günümüze gelen Kabzımallık ve madrabazlık sistemine bağlı işleyen komisyonculuk;
balıkçının tüketici ile doğrudan buluşmasına engel olmuştur.
Keyfiyet, fiyat belirleme;
O zamanlar balığın bolluğu bağlamında dürüst balıkçının öncelikle hakkını gözeten kabzımalın tamamen vicdanına ve iki dudağı arasına bağlı olunca sistemin işleyişinden balıkçı dahil hiç kimse şikayetçi olmadı…
Özellikle 80’den sonra bu gün Beyaz pusula olarak bilinen uygulama Devletin de ben görmedim tavrı ile meşru olmasa da fiilen işlerlik kazanması
Kabzımalların da teşviki ile balıkçının gerçek jurnalleri vermesine engel oldu.
Bu kayıt dışı
milli olmayan hasıla’nın ne yazık ki bir kuruşu dahi asıl hak sahibi balıkçının cebine
gitmemiş olması maalesef büyüğünden küçüğüne balıkçıyı sucul dünyayı yağmalama
pozisyonuna itmiştir.
Balıkçının artık deniz ve balık ile vahdeti bitmiş gibi görünse de mutlaka doğru adımların atılması mümkün.
Balıkçının artık deniz ve balık ile vahdeti bitmiş gibi görünse de mutlaka doğru adımların atılması mümkün.
MEVCUT YASADA NASIL TADİLAT
YAPILMALI?
Öncelikle Altıncı madde yeniden düzenlenmeli.
Öncelikle Altıncı madde yeniden düzenlenmeli.
Yürürlükteki yasada 6. madde;
Kooperatiflerin amacı her türlü su ürünlerinin
üretimi, yetiştiriciliği, avcılığı, işleme, depolama, pazarlama konularında
ortaklarına hizmet vermek ve gerektiğinde bu konularla ilgili tesisler kurmak
işletmek...
Madde bu hali ile kıyılarımızda yaklaşık 500 küsur kooperatife sadece kurumlar vergisinden muaf olma bağlamında muğlak bir ifade ile sahip çıkılmasına işaret ediyor.
Altıncı madde bu hali ile Aysberg’in görünmeyen asıl bölümünü gizleyen görünüm arz ediyor.
Bu hali ile adeta balıkçının balıkçılık dahilin de görünmez idam fermanı gibi işlev görüyor.
80’li yıllarda uygulamaya giren endüstriyel avcılığı geliştirmeye bağlı işleyen sistem ve yönetmelik geçici refah dönemi sonrasında özellikle iki binlerden başlayarak büyük ve küçük her meslekten balıkçının av kültür ve geleneğinden uzaklaşarak yoksulaşma bağlamında denizlerden çekilmesine yol açtığını görmeden.
Sorunun;
YENİ KOOPERATİFÇİLİK UYGULAMALARI İLE öncelikle çözüme kavuşturulması ile mümkün olduğunu kabul etmeden bu gün içinden çıkılamaz gibi görünen sorunun üstesinden gelmek hayal…
Madde bu hali ile kıyılarımızda yaklaşık 500 küsur kooperatife sadece kurumlar vergisinden muaf olma bağlamında muğlak bir ifade ile sahip çıkılmasına işaret ediyor.
Altıncı madde bu hali ile Aysberg’in görünmeyen asıl bölümünü gizleyen görünüm arz ediyor.
Bu hali ile adeta balıkçının balıkçılık dahilin de görünmez idam fermanı gibi işlev görüyor.
80’li yıllarda uygulamaya giren endüstriyel avcılığı geliştirmeye bağlı işleyen sistem ve yönetmelik geçici refah dönemi sonrasında özellikle iki binlerden başlayarak büyük ve küçük her meslekten balıkçının av kültür ve geleneğinden uzaklaşarak yoksulaşma bağlamında denizlerden çekilmesine yol açtığını görmeden.
Sorunun;
YENİ KOOPERATİFÇİLİK UYGULAMALARI İLE öncelikle çözüme kavuşturulması ile mümkün olduğunu kabul etmeden bu gün içinden çıkılamaz gibi görünen sorunun üstesinden gelmek hayal…
Dünya
genelinde konumuz balıkçılık olduğu için balıkçının çıkarlar ve kazanımını
gözeten kooperatiflerin asıl amacı ortaklarının kar edinmesine
yöneliktir.
Oysa 6. madde bu bağlamda kooperatifleri sınırlı sorumlu konumda tutarak balıkçının serbest piyasa koşullarına eşit koşullar içinde katılmasına engel olmakta.
6. Maddeye
BALIKÇI KOOPERATİFLERİ ORTAKLARININ AV VEYA BAŞKA YÖNTEMLER İLE SAHİP OLDUĞU ÜRÜNLERİ İÇ VE DIŞ PAZARDA OPTİMUM KAR AMAÇLI DEĞERLENDİREN KURULUŞLARDIR. açıklaması ilave edilmelidir.
Oysa 6. madde bu bağlamda kooperatifleri sınırlı sorumlu konumda tutarak balıkçının serbest piyasa koşullarına eşit koşullar içinde katılmasına engel olmakta.
6. Maddeye
BALIKÇI KOOPERATİFLERİ ORTAKLARININ AV VEYA BAŞKA YÖNTEMLER İLE SAHİP OLDUĞU ÜRÜNLERİ İÇ VE DIŞ PAZARDA OPTİMUM KAR AMAÇLI DEĞERLENDİREN KURULUŞLARDIR. açıklaması ilave edilmelidir.
Bu gün
balıkçı kooperatifleri;
Ortaklarının ithalat, avcılık vb. yöntemi ile sahip olduğu balığı işleyemiyor ise kooperatifin birilerine bireysel ikbal kapısı olmasını önlemek mümkün olmaz.
Ortaklarının ithalat, avcılık vb. yöntemi ile sahip olduğu balığı işleyemiyor ise kooperatifin birilerine bireysel ikbal kapısı olmasını önlemek mümkün olmaz.
Bu arada geçimi, yaşamı avcılık esasında olan balıkçı
kooperatiflerinin kesinlikle 1163 sayılı yasa kapsamında kalması için Üretici kooperatif ve birliklere uygulanan 4572 sayılı
yasadan bağımsız faaliyette bulunmasına da açıklık getirilmek zorunda.
Bir örnek ile ifade etmek gerekirse
1163 sayılı yasada amaç ve faaliyetleri belirlenen kooperatif;
Bağlı olduğu birliğe katılma koşulları dışında konuşlandığı ilçe de varsa diğer kooperatif/ler ile birlikte ortaklarının ekonomik ve sosyal kazancına yönelik bağımsız ürün muhafaza, işleme, paketleme ve pazarlama konusunda yetkili olmalıdır.
Bir örnek ile ifade etmek gerekirse
1163 sayılı yasada amaç ve faaliyetleri belirlenen kooperatif;
Bağlı olduğu birliğe katılma koşulları dışında konuşlandığı ilçe de varsa diğer kooperatif/ler ile birlikte ortaklarının ekonomik ve sosyal kazancına yönelik bağımsız ürün muhafaza, işleme, paketleme ve pazarlama konusunda yetkili olmalıdır.
Bu sorun çözüme kavuşturulmadan 7. maddede belirlenen faaliyetler bir anlam ifade etmez.
BALIKÇI KOOPERATİFLERİNİN FAALİYETLERİNİ
BELİRLEYEN 7. MADDE DE YAPILMASI GEREKEN DEĞİŞİKLİKLER
A)
1183 Su ürünleri kanunda yasa/tebliğ vb. ile sirkülerce belirlenen uygulama yönetmeliklere bağlı ortakların her türlü istihsalini;
Avlanma, üretme, yetiştirme ve işleme faaliyetlerini düzenlemek ve yönetmek.
B)
Sirkü vb. ile belirtilmiş standartlara uygun ürünlerin ihtiyaca uygun şekilde iç ve dış pazara sevki için hazırlanmasını, muhafaza edilmesini ve naklini sağlamak ve bu amaç için ürünlerin ihracat ve ithalat işlemlerini yamak veya yaptırmak.
1183 Su ürünleri kanunda yasa/tebliğ vb. ile sirkülerce belirlenen uygulama yönetmeliklere bağlı ortakların her türlü istihsalini;
Avlanma, üretme, yetiştirme ve işleme faaliyetlerini düzenlemek ve yönetmek.
B)
Sirkü vb. ile belirtilmiş standartlara uygun ürünlerin ihtiyaca uygun şekilde iç ve dış pazara sevki için hazırlanmasını, muhafaza edilmesini ve naklini sağlamak ve bu amaç için ürünlerin ihracat ve ithalat işlemlerini yamak veya yaptırmak.
C)
Taşınır ve taşınmaz mallar, aynlar edinmek, yaptırmak veya gerektiğinde satmak, kiralamak, faaliyetlerine uygunluğu dahilinde işletmeleri devir almak.
Taşınır ve taşınmaz mallar, aynlar edinmek, yaptırmak veya gerektiğinde satmak, kiralamak, faaliyetlerine uygunluğu dahilinde işletmeleri devir almak.
D)
Ortaklarının ve birinci derecede yakınlarının ekonomik, sağlık, eğitim, sosyal ve kültürel vb. ihtiyaçlarının öncelikle gözetildiği faaliyetlerde bulunmak. Bu amaç dahilinde kuracağı veya işleteceği her türlü tesislerde ortaklarının ve birinci derece yakınlarını istihdam etmek. Gerektiğinde istihdam edilecekleri alanlar ile kurumların desteğini alarak eğitimlerini sağlamak. Bu anlamda kurs seminer vb. düzenlemek.
E)
Ortaklarının ve birinci derecede yakınlarının ekonomik, sağlık, eğitim, sosyal ve kültürel vb. ihtiyaçlarının öncelikle gözetildiği faaliyetlerde bulunmak. Bu amaç dahilinde kuracağı veya işleteceği her türlü tesislerde ortaklarının ve birinci derece yakınlarını istihdam etmek. Gerektiğinde istihdam edilecekleri alanlar ile kurumların desteğini alarak eğitimlerini sağlamak. Bu anlamda kurs seminer vb. düzenlemek.
E)
Ortaklarının kullanımına tahsis edilmiş barınak vb. alanlarda Valilik,
Kaymakamlık, İl/ilçe Tarım, Sağlık, Eğitim,yerel yönetim ve muhtarlıklar ile iş
birliğine gireceği yasal düzenlemeler ile her türlü turizm faaliyetinde
bulunmak,
İşlenmiş veya işlenmemiş ürünlerin tanıtımı ve satışını doğrudan tüketici veya bu amaçla hizmet veren şirket, market, otel, restoran vb. ticari işletmelere pazarlamak.
F)
İlgili bakanlıkların gerekli protokol ve oluru ile
faaliyette bulunduğu İl/ilçe de Ekolojik ve çevreci duyarlılığın özendirilmesine bağlı sürdürülebilir balıkçılık uygulamak. Balık tanıtımı ve balık ile beslenme/tüketim ve işleme vb. amaçlı KOOPERATİF OKULLARI açmak.
Bu okullarda öncellikle çocuk ve anne adayı hamile kadınlar olmak üzere her yaştan her meslekten insanları bilgilendirmek. Ortaklarının ve birinci derecede yakınlarının bu amaç bağlamında sertifika vb. ulus ve uluslar arası geçerliliği olacak eğitim, işleme, avlanma, satış/pazarlama gibi her türlü teknik bilgi/belgeleri alması için etkinlik, seminer, kurs vb. düzenlemek.
İşlenmiş veya işlenmemiş ürünlerin tanıtımı ve satışını doğrudan tüketici veya bu amaçla hizmet veren şirket, market, otel, restoran vb. ticari işletmelere pazarlamak.
F)
İlgili bakanlıkların gerekli protokol ve oluru ile
faaliyette bulunduğu İl/ilçe de Ekolojik ve çevreci duyarlılığın özendirilmesine bağlı sürdürülebilir balıkçılık uygulamak. Balık tanıtımı ve balık ile beslenme/tüketim ve işleme vb. amaçlı KOOPERATİF OKULLARI açmak.
Bu okullarda öncellikle çocuk ve anne adayı hamile kadınlar olmak üzere her yaştan her meslekten insanları bilgilendirmek. Ortaklarının ve birinci derecede yakınlarının bu amaç bağlamında sertifika vb. ulus ve uluslar arası geçerliliği olacak eğitim, işleme, avlanma, satış/pazarlama gibi her türlü teknik bilgi/belgeleri alması için etkinlik, seminer, kurs vb. düzenlemek.
Bu faaliyetleri yürütmek için
Bağlı olduğu bakanlık dahil;
Mülki, yerel yönetim, Üniversite, Meslek odaları, Üniversiteler, su ürünleri mühendisleri, Ulus ve uluslar arası kuruluşlar ve İlgili sivil toplum kuruluşları ile konsey oluşturup sürekli iş birliği bağlamında ortak faaliyetler de bulunmak.
G)
Bu vb. amaçların gerçekleştirilmesi için
Kooperatif/lerin gereken düzenleme ve protokolleri genel kurulda alınacak karar bağlamında taşınır ve taşınmaz malların ipotek ve ortakların kefaleti ile yerine getirip İlgili devlet kurum ve bakanlığının garantörlüğünde en az üç yıl süre ile kurumlar vergisinden muaf tutularak yapılanma amaçlı iktisadi işletmeler kurmasına. Bu iktisadi işletmelerin kurulması için gerekli olan her türlü üretim, işleme, muhafaza vb. tüm araç gereçlerin alınması ve kullanılması için sermaye desteğinin en az üç yıl geri ödenmeksizin
İlgili mali sorumluların gözetim ve kontrollerinde tahsis etmek.
H)
Bu amaçlar ve çalışma koşulları dahilinde
Ulus ve uluslar arası kurum ve temsilcilerin destek ve katılımı ile gazete, kitap, dergi çıkarmak.
***
Bağlı olduğu bakanlık dahil;
Mülki, yerel yönetim, Üniversite, Meslek odaları, Üniversiteler, su ürünleri mühendisleri, Ulus ve uluslar arası kuruluşlar ve İlgili sivil toplum kuruluşları ile konsey oluşturup sürekli iş birliği bağlamında ortak faaliyetler de bulunmak.
G)
Bu vb. amaçların gerçekleştirilmesi için
Kooperatif/lerin gereken düzenleme ve protokolleri genel kurulda alınacak karar bağlamında taşınır ve taşınmaz malların ipotek ve ortakların kefaleti ile yerine getirip İlgili devlet kurum ve bakanlığının garantörlüğünde en az üç yıl süre ile kurumlar vergisinden muaf tutularak yapılanma amaçlı iktisadi işletmeler kurmasına. Bu iktisadi işletmelerin kurulması için gerekli olan her türlü üretim, işleme, muhafaza vb. tüm araç gereçlerin alınması ve kullanılması için sermaye desteğinin en az üç yıl geri ödenmeksizin
İlgili mali sorumluların gözetim ve kontrollerinde tahsis etmek.
H)
Bu amaçlar ve çalışma koşulları dahilinde
Ulus ve uluslar arası kurum ve temsilcilerin destek ve katılımı ile gazete, kitap, dergi çıkarmak.
***
SONUÇ…
Balıkçının bu gün en büyük sorununun av
kaynaklarını kullanma bağlamında sucul dünya ile arasındaki güven ortamının
tekrar kurulması kooperatifçilik yasasında yeni düzenlemeler ile mümkün
olacaktır.
Bu ortamın sağlanması durumunda devletin
kasasına girmeyen saklı pozisyondaki gayri safi milli hasılanın
yüz binlerce balıkçının avladığı, yetiştirdiği veya işlediği ürün olarak kılçığına kadar kooperatifleri üzerinden belgeleneceği için trilyonlarca tutarında servet ulusal hazineye girecektir.
Balıkçı ve kooperatifleri ile oluşturulacak iş birliği sayesinde
Sucul kaynaklarımızın korunmasına dair kıyılarımızda usulsüz, kaçak ve yasak avcılığı önleme ve denizlerimizin tehlikeli biyolojik, kimyasal, sanayi atıklarının da bir şekilde ekmeğini geleceğini denizlerde gören balıkçının da sorumluluk üstlenmesi ve ilgili kurumlar ile işbirliği içinde olmasının da önünde hiç bir engel kalmayacaktır.
yüz binlerce balıkçının avladığı, yetiştirdiği veya işlediği ürün olarak kılçığına kadar kooperatifleri üzerinden belgeleneceği için trilyonlarca tutarında servet ulusal hazineye girecektir.
Balıkçı ve kooperatifleri ile oluşturulacak iş birliği sayesinde
Sucul kaynaklarımızın korunmasına dair kıyılarımızda usulsüz, kaçak ve yasak avcılığı önleme ve denizlerimizin tehlikeli biyolojik, kimyasal, sanayi atıklarının da bir şekilde ekmeğini geleceğini denizlerde gören balıkçının da sorumluluk üstlenmesi ve ilgili kurumlar ile işbirliği içinde olmasının da önünde hiç bir engel kalmayacaktır.
31 Ocak
2018
Halit
KONANÇ
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder